نشست تخصصی با عنوان «وقف و نقش آن در بازسازی جوامع آسیب‌دیده از سوانح» دوشنبه 29 بهمن 1403 در پژوهشکده سوانح طبیعی برگزار شد. در این برنامه، موضوعاتی مثل تغییر نگاه به وقف از دوره مشروطه، استفاده از ظرفیت‌های موقوفات برای جبران خسارات، و پیشنهادهایی برای به‌روزرسانی قوانین وقف بحث شد.
به گزارش واحد ارتباطات و جذب مشارکت‌ای خیر ماندگار، این نشست صد و سومین برنامه از سری نشست‌های پژوهشکده سوانح طبیعی بود که با همکاری کرسی یونسکو در مدیریت سوانح، انجمن علمی وقف و امور خیر، و پژوهشکده مطالعات وقف و نیکوکاری برگزار شد.سخنرانان این نشست الهام ملک‌زاده (دانشیار و مدیر ترویج دستاوردهای پژوهشی علوم انسانی)، نادر ریاحی سامانی (پژوهشگر حوزه وقف و امور خیریه)، حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدهاشم حسینی‌المدنی (رئیس سازمان جوانان جمعیت هلال احمر)، و اشکان تقی‌پور (مؤسس خیریه نیک‌گامان جمشید) بودند که تجربیات و ایده‌های خود را درباره نقش وقف در مدیریت بحران‌ها به اشتراک گذاشتند.
تاریخچه و تحول وقف  
الهام ملک‌زاده با نگاهی به گذشته توضیح داد که وقف پدیده‌ای جهانی و قدیمی است و فقط به ایران یا دوره اسلامی محدود نمی‌شود.
او گفت: تا پیش از مشروطه، معمولاً افراد ثروتمند اموال خود را برای اهداف مذهبی وقف می‌کردند. اما از دوره مشروطه به بعد، همه چیز تغییر کرد. در این دوره، نه فقط افراد متمکن، بلکه اقشار مختلف جامعه با انگیزه‌های گوناگون به کارهای خیر روی آوردند.
ملک‌زاده به افرادی مثل عبدالحسین‌میرزا فرمانفرما اشاره کرد که با وقف اموالشان برای پروژه‌هایی مثل تأسیس انستیتوپاستور، نشان دادند وقف می‌تواند برای حل مشکلات بزرگ جامعه هم استفاده شود.
او همچنین به نهادهایی مثل جمعیت شیر و خورشید سرخ (پیش‌نیاز هلال احمر) اشاره کرد که در دوره‌های بعد نقش مهمی در تغییر شکل وقف از کمک‌های فردی به مشارکت‌های جمعی داشتند.
قدرت وقف در برابر سوانح  
سیدهاشم حسینی‌المدنی تأکید کرد که وقف می‌تواند ابزار قدرتمندی برای پیشگیری و جبران خسارات بلایای طبیعی باشد.
او توضیح داد که وقف دو نوع دارد: یکی استفاده مستقیم از اموال مثل ساخت مسجد، مدرسه یا بیمارستان، و دیگری استفاده از درآمد اموال وقفی برای کمک به نیازمندان.  
حسینی‌المدنی افزود که وقف فراتر از دین و ملیت است و در هر زمانی که جامعه با چالش روبه‌رو بوده، از این ظرفیت استفاده شده است. با سه میلیون و 100 هزار عضو داوطلب در جمعیت هلال احمر، او معتقد است ایران یکی از خیّرترین کشورهای جهان است. اگر مردم را بیشتر آگاه کنیم و منابع خیریه را درست مدیریت کنیم، وقف می‌تواند نقش بزرگ‌تری در کمک به جوامع آسیب‌دیده ایفا کند.
راه‌های جدید برای کمک جمعی  
اشکان تقی‌پور به تحولات مدرن در حوزه وقف اشاره کرد و گفت جامعه ایرانی در حال تغییر از روش‌های سنتی به شیوه‌های جدید کمک‌رسانی است.
او از روش‌هایی مثل «کرادفاندینگ» (جمع‌سپاری مالی) نام برد که پس از جنگ جهانی دوم به ایران آمد. تقی‌پور معتقد بود که وقف و نذر می‌توانند خود را با نیازهای جدید وفق دهند.  
او به مثال‌هایی از دوران باستانی مثل هخامنشیان و ساسانیان اشاره کرد که شاهان و بزرگان زمین‌هایی را برای اهداف خیریه وقف می‌کردند و قوانین سخت‌گیرانه‌ای وجود داشت که از تغییر کاربری این اموال جلوگیری می‌کرد.
چرا وقف ماندگار است؟  
نادر ریاحی سامانی ماندگاری را ویژگی اصلی وقف دانست که آن را از دیگر اشکال کمک‌رسانی جدا می‌کند.
او نمونه‌هایی مثل آب‌لوله بیرجند و مرکز درمانی توتونچیان یزدی را آورد که سال‌ها به نیازهای مردم پاسخ داده‌اند.
ریاحی پیشنهاد داد که در قوانین وقف بندی اضافه شود تا در زمان سوانح طبیعی، از منافع اموال وقفی برای کمک‌رسانی استفاده شود. او همچنین بر لزوم فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی درباره نقش وقف در مدیریت بحران‌ها تأکید کرد.
این نشست نشان داد که وقف می‌تواند با ترکیب سنت و نوآوری، نه تنها در زمان عادی، بلکه در بحران‌هایی مثل زلزله، سیل و خشکسالی، به جوامع کمک کند. این تغییر نگاه می‌تواند آینده بهتری برای مناطق آسیب‌دیده بسازد.
شما می‌توانید متن کامل این نشست را در پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران مطالعه نمایید.