23 ارديبهشت 1402
به گزارش روابط عمومی خیر ماندگار، نخستین روز از چهارمین همایش ملی خیر ماندگار با موضوع ظرفیت‌ها و کارکردهای نیکوکاری و وقف در پیشرفت ایران، دوشنبه 18 اردیبهشت‌ماه از ساعت 8:30 الی 12 در محل سالن همایش‌های کتابخانۀ ملی ایران برگزار شد.
چهره‌هایی همچون دکتر محمدصالح طیب‌نیا (رئیس همایش و رئیس پژوهشکده مطالعات وقف و نیکوکاری)، حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمهدی خاموشی (رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه)، دکتر نعمت‌الله موسی‌پور (دبیر علمی همایش)، محمدرضا دیانی (رئیس هیئت‌مدیره بنیاد خیریه راهبری آلاء و رئیس مجمع کارآفرینان ایران) و حجت‌الاسلام‌والمسلمین احمد شرفخانی (رئیس مرکز خیریه سازمان اوقاف و امور خیریه)، سخنرانان افتتاحیه این همایش بودند. همچنین در حاشیۀ این همایش، نمایشگاه معرفی برخی از مؤسسات خیریۀ فعال در حوزۀ گسترش دانش نیکوکاری، کارآفرینی اجتماعی و توانمندسازی برگزار شد.
بر اساس این گزارش، در این نمایشگاه، مجامع خیرین نخبه‌پرور استان‌ها، مؤسسه خیریه حامیان کارآفرینی از استان کرمان، مؤسسه خیریه فروغ اندیشۀ غدیر از استان قم، مؤسسه خیریه شهید سلیمانی از استان قزوین، بنیاد خیریه راهبری آلاء، مجموعۀ دایرۀ مهربانی (وابسته به پیام‌رسان بله)، سازمان اوقاف و امور خیریه، پژوهشکده مطالعات وقف و نیکوکاری، مرکز توسعۀ نیکوکاریِ خیر ماندگار، مرکز فرهنگ نیکوکاریِ خیر ماندگار، مرکز نوآوری خیر ماندگار و مؤسسه آفرینش مهستان به معرفی خود پرداختند.
دلیل انتخاب موضوع «پیشرفت» برای همایش چهارم
در ابتدای این همایش، دکتر محمدصالح طیب‌نیا، رئیس همایش و رئیس پژوهشکده مطالعات وقف و نیکوکاری با اشاره به اهمیت وقف و نیکوکاری به عنوان موضوعی جدید در پژوهش‌های علمی و دانشگاهی، اظهار کرد: یکی از اهداف برگزاری این همایش ترویج دانش امر خیر و ایجاد دغدغه در میان اساتید، دانش‌پژوهان و دانشجویان تحصیلات تکمیلی در رشته‌های مختلف است.
وی با تأکید بر استقبال بالا از مقالات متعدد، این حوزه را مورد توجه افکار عمومی دانست و تأکید کرد: در این دوره با توجه به گام دوم انقلاب، سند الگوی پیشرفت اسلامی-ایرانی پیشرفت و دغدغه مقام معظم رهبری و مسئولان نسبت به این مسئله، موضوع ظرفیت‌ها و کارکردهای وقف و نیکوکاری در توسعه کشور مورد توجه قرار گرفت.
رئیس همایش ملی خیر ماندگار در خصوص کارکردهای امر خیر و نیکوکاری، بیان کرد: نیکوکاری اگرچه ماهیتی انسانی و اخلاقی دارد اما کارکردهای این حوزه و ظرفیت‌های آن منحصر به این عرصه نیست. ایجاد ظرفیت اجتماعی و فرهنگی در ساخت‌وساز اماکنی چون مدارس و بیمارستان‌ها و همچنین ظرفیت سیاسی و امنیتی از کارکردهای این اقدامات است. در کشوری که نهاد و امر خیر یک امر عمومی و ملی است، مشارکت و امنیت در عالی‌ترین سطح قرار می‌گیرد.
ظرفیت‌های نیکوکاری در ایران
وی در این رابطه تصریح کرد: بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند امروز بسیاری از طبقات عمومی جامعه به اغتشاش و آشوب روی نیاورده‌اند و یکی از دلایل آن، علاوه بر جنبه اعتقادی مردم و دغدغه آنها نسبت به نظام و انقلاب، حضور پررنگ خیرین است.
طیب‌نیا در این خصوص افزود: ظرفیت دیگر، ظرفیت اقتصادی این اقدام است. در بعضی از کشورهای پیشرفته تا حدود 12 درصد GDP توسط مؤسسات خیریه تامین می‌شود و در بعضی از کشورهای اروپایی به غیر از داوطلبان، 17 درصد از نیروی شاغل، در بخش سازمان‌های مردم‌نهاد فعالیت دارند. همچنین تاثیر و اهمیت این سازمان‌ها به خصوص در بخش‌هایی پررنگ می‌شود که به علت سودآوری پایین، بخش خصوصی به آن ورود پیدا نمی‌کند.
وی ظرفیت نهایی امر خیر را ظرفیت بین‌المللی برشمرد و اظهار کرد: بسیاری از تعاملاتی که در فضای سیاسی امکانپذیر نیست توسط نهادهای مردمی امکانپذیر می‌شود. برای مثال در همین ایام تحریم، بخشی از داروهای مورد نیاز کشور توسط خیرین وارد شد.
تجارب انقلاب اسلامی در عرصۀ نیکوکاری
طیب‌نیا با تاکید بر مشارکت نهاد وقف به عنوان یک الگوی اقتصادی در اداره جامعه، اظهار کرد: با وجود ادعای غربیان مبنی بر اینکه مبدع نهاد خیر به معنای امروزی آن هستند، نهاد خیر به شکل توسعه‌یافته و اجتماعی در جهان اسلام متبلور شده است.
وی در ادامه با اشاره به تجارب مثبت در زمینه امور خیر پس از پیروزی انقلاب اسلامی، گفت: امام خمینی (ره) مبدع نهاد خیریه به معنی عمومی مردم بوده است. تشکیل جهاد سازندگی، کمیته‌های انقلاب اسلامی، بسیج در حوزه امنیت و دفاع از مرزهای کشور، نهضت سوادآموزی و کمیته امداد از این دست نهادهای مردمی هستند که مشارکت میلیونی مردم را جلب می‌کردند. این تجربه موفق صادر نیز شده است، اگر امروز کشور عراق در امنیتی نسبی به سر می‌برد نتیجه اجرای الگوی موفق بسیج در قالب حشدالشعبی است که به دستور مرجعیت راه‌اندازی شد.
رئیس چهارمین همایش خیر ماندگار همچنین افزود: این نهادها گرچه در ابتدا مردمی بوده‌‌اند اما به محض تبدیل‌شدن به سازمان و وزارتخانه و فاصله گرفتن از فضای مردمی، دچار آسیب و از دست دادن کارکرد خود شده‌اند.
وی در پایان راهبردهای دستیابی به این ظرفیت‌ها را تولید دانش امر خیر، اصلاح الگوی حمکرانی امر خیر، تسهیلگری و رفع موانع موسسات خیریه، تربیت نیروی متخصص برای خیریه‌ها و در نهایت ترویج و فرهنگ‌سازی امر نیکوکاری دانست.
وقف دانش‌بنیان‌ها؛ راه مواجهه با تحریم‌ها
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمهدی خاموشی رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه در این همایش با بیان اینکه ارتباط انسان با خارج از وجود خودش، ارتباط‌های چندگانه است، اظهار کرد: انسان یک ارتباط با خالق خودش دارد که عمیق‌ترین ارتباط است.
وی با تاکید بر اینکه ارتباط‌های چندگانه مهمترین ارتباطش با خداست، تصریح کرد: در آیات قرآن گزاره اصلی که پیدا می‌کنیم، ابتدا ایمان موحدانه و سپس کار خیر است؛ روشن است که ما باید ایمان موحدانه خود را تقویت کنیم تا بتوانیم از مال خود بگذریم.
رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه در ادامه این همایش درباره جایزه البرز گفت: شخصیت واقف (مرحوم حسینعلی البرز) قابل مطالعه است؛ این واقف خیراندیش کسی است که می‌گوید سرمایه‌ای که از مردم گرفته‌ام را می‌خواهم به مردم بازگردانم.
حجت‌الاسلام والمسلمین خاموشی با بیان اینکه نیت مرحوم حسینعلی البرز «وقف دانش برای رفع آلام بشری» بوده است، یادآور شد: بنیاد فرهنگی البرز به دانشمندان جایزه اعطا می‌کند تا برای رفع آلام بشری فکر کنند. همانطور که به وقف غذا نیاز داریم به وقف در راه پیشرفت علم نیز نیازمند هستیم تا بتوانیم به قله‌های علمی دست یابیم.
رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه با تاکید بر اینکه وقف دانش‌بنیان‌ها امروز معنای جدی دارد، افزود: به همه خیران توصیه می‌کنم به وقف دانش‌بنیان برای برون‌رفت از تحریم‌ها و مشکلات کشور توجه بیشتری داشته باشند و جزو اولویت‌های آنان محسوب شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین خاموشی ادامه داد: باید برای پیشرفت علم، ارزان‌سازی محصولات و... اندیشید؛ اگر از پیشرفت علم حمایت کنیم، سبد ارزان‌سازی مخارج مردم هم افزایش می‌یابد.
وی با تشریح برخی مزیت‌های اقتصاد دریامبنا، گفت: برای مثال عمده رژیم غذایی کشور متمرکز بر گوشت قرمز است؛ اگر با سرمایه‌گذاری بر تولید محصولات دریایی این رژیم غذایی را به‌سمت گوشت سفید سوق دهیم، سبب می‌شود تا کشور از وابستگی‌ها و محرومیت‌ها نجات پیدا کند.
رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه با اشاره به آلودگی شهرهای بزرگ ایران، تصریح کرد: با حمایت از کار علمی می‌توان این مشکل را برطرف کرد و استفاده از انرژی پاک را در کشور گسترش داد؛ تمامی این کارها می‌تواند مبنای خیر داشته باشد. هرچه ما بتوانیم بهره‌وری بهینه و مولدسازی داشته باشیم، وقف نیز توسعه پیدا خواهد کرد، چراکه مردم زمانیکه آثار وقف را مشاهده کنند، مشارکت آنها نیز افزایش پیدا می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: سنت حسنه وقف زمانی ماندگار خواهد بود که وضعیت فعلی در حفظ موقوفات، افزایش منافع و اجرای نیات در هر سه گذاره بتواند درست عمل کند و گزارش‌های شفاف به مردم ارائه شود تا مردم نیز امیدوارانه و مصرانه‌تر مشارکت کنند.
توقف مکانیزم‌های تولید فقر؛ بزرگترین کار خیر
در ادامه، محمدرضا دیانی، رئیس هیئت‌مدیره بنیاد خیریۀ راهبری آلاء و رئیس مجمع کارآفرینان ایران بر دو نکته حائز اهمیت در امور خیر تاکید کرد و گفت: به‌رغم اهمیت تولید ثروت در جامعه از نظر اسلام و توجه مقام معظم رهبری براین امر، هنوز اهمیت آن برای مردم به خوبی تبیین نشده است. در شرایطی هستیم که از سویی دائماً تولید فقر صورت می‌گیرد و از سوی دیگر کمیتۀ امداد ما و سازمان‌ها و موسسات مختلف ما برای کمک به فقرا بزرگتر می‌شوند.
وی تصریح کرد: پیش از آنکه دیر شود، باید به این مسائل به صورت ریشه‌ای توجه شود و توقف دستگاه تولید فقر، خود، بزرگترین کار خیر است. علما و هنرمندان و دانشمندان باید قبل از آنکه دیر شود به موضوع فقر فکر کنند و راهکار آن را بیابند. امروز در نقطه‌ای قرار داریم که دستگاه تولید فقر به شدّت در حال فعالیت است.
رئیس هیئت‌مدیرۀ بنیاد خیریه راهبری آلاء گفت: امروز در حوزه‌های مختلف مانند انرژی، محیط زیست و ... اتفاقاتی رخ می‌دهد که اگر توجه به ارزش تولید ثروت و بازگشت از شرایط فعلی رخ ندهد، با مشکلات فراوانی مواجه خواهیم شد. باید بدانیم هر قدر در عرصه خیر کار کنیم، تا زمانی که جلوی تولید فقر را نگیریم، نمی‌توانیم مسائل جامعه و حتی مسائل جهان تشیع را حل کنیم. امروز کاری که باید بعد از جنگ در جبهه مقاومت انجام دهیم، این است که باید این کشور‌ها را از فقر نجات دهیم؛ چراکه تولید فقر اجازه نمی‌دهد که هیچ خیری در این ممالک اسلامی کار کند.
لزوم تسهیل فعالیت‌های خیر در کشور
دیانی اظهار کرد: امروز به دلیل شرایط اقتصادی، فاصله طبقاتی به شدت در حال افزایش است یعنی امروز طبقات اجتماعی در میان جمعیت زیادی از مردم در حال تغییر است. برخی تصمیماتی که در دولت‌ها گرفته می‌شود، تأثیر زیادی در ایجاد این طبقات دارد و جریان‌هایی را در دو جهت تولید فقر برای عده‌ای و تولید ثروت فراوان برای عده‌ای دیگر ایجاد می‌کند.
وی ادامه داد: لذا عده‌ای امروز ثروت زیادی پیدا کرده‌اند و ایشان می‌توانند با ثروتی که به دست آورده‌اند، وارد امور خیریه شوند. البته باید بستر این موضوع برای ایشان فراهم شود. بسیاری از این افراد به دنبال کار خیر هستند. البته تنگ کردن عرصه برای این افراد که فقط از رهگذر یک جریان به امر خیر بپردازند، شرایط را برای آنها سخت می‌کند و ممکن است ایشان را از امور خیریه باز دارند. باید بستر عمومی فراهم کنیم تا افرادی که ثروت فراوانی داشته و یا به دست آورده‌اند، بر این باور باشند که وظیفه دیگری در حوزه خیریه بر عهده آن‌هاست که باید به دنبال آن برود.
دیانی با بیان اینکه تولید محتوا و اطلاع‌رسانی به این افراد و آموزش امر خیر برای آنها اموری اساسی است که باید بدان پرداخته شود، گفت: امروز متأسفانه جریانی در کشور وجود دارد که موضوع کار خیر خیران را زیر سوال می‌برد و نگاه بدبینانه را در جامعه علیه خیران ایجاد می‌کند که این مسئله باعث دوری ایشان از امور خیریه می‌شود؛ لذا ایجاد زمینه و جریان فرهنگی و بستر کار فرهنگی برای خیران امر مهمی است که باید پیگیری شود.
معرفی اطلس خیر ایران
همچنین در این جلسه اطلس خیر ایران، به عنوان پایگاهی جامع برای داده‌های امر خیر، معرفی شد. وبسایتی که با مطالبی چون مصاحبه با فعالین این حوزه، اطلاعات موسسه‌های خیریه، گزارش‌هایی از استان‌ها تحت عنوان «سیمای نیکوکاری ایران» و پیمایش ملی نیکوکاری در ایران با اطلاعات وسیع و جامع از شرایط امر خیر کشور در دسترس قرار گرفته است.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی ملانوری، مدیر مرکز خیر ماندگار نیز در این بخش از همایش اظهار کرد: متأسفانه تاکنون پایگاه جامع امر خیر نداشتیم و وجود چنین پایگاهی یکی از آرزوهای ما در هنگام شروع کار «خیر ماندگار» بود. نبود پایگاه جامع به مثابۀ رانندگی با چشمان بسته در حوزه کار خیر ایران است و اطلس خیر ایران پایگاهی است که همه افراد می‌توانند به آن رجوع و از مطالب آن استفاده کنند.
وی اظهار کرد: اگر بخواهیم در عرصه کار خیر حرکتی کنیم باید مبتنی بر داده‌های علمی باشد. اطلس خیر ایران باید هر روز آینه پیش روی هر کسی باشد که علاقه‌مند به فعالیت اثربخش و بهره‌وری در حوزه خیر ایران است. اطلس خیر ایران علاوه بر بستر عمومی که متشکل از مصاحبه‌ها و گزارش‌هاست، سه محصول مهم برای علاقه‌مندان ارائه می‌کند که عبارت است از پایگاه جامع اطلاعات مؤسسات خیریه ایران، سیمای نیکوکاری ایران و پیمایش ملی نیکوکاری در ایران که در این اطلس قابل مشاهده است.
آماری از نخستین پیمایش ملی نیکوکاری
حجت‌الاسلام ملانوری افزود: وضعیت خیر ایران را بسیار ستایش می‌کنیم اما متأسفانه به صورت علمی در این زمینه اطلاعات جامع وجود ندارد و پیمایش ملی نیکوکاری به این امر مهم می‌پردازد. پژوهشگران می‌توانند از این داده‌ها استفاده کنند؛ برای مثال ۸۰ درصد مردم ایران صدقه می‌دهند و از این تعداد ۵۸ درصد آنها علاقه‌مند هستند که به کودکان خیابانی کمک کنند. ۳۲ درصد مردم ایران کار داوطلبانه انجام می‌دهند و فقط ۲۶ درصد از مردم ترجیح می‌دهند که کمک‌های خود را به مؤسسات خیریه اهدا کنند.
وی تصریح کرد: در ایران ۷۹ درصد مردم ایران در هیچ نهاد خیریه عضو نیستند در صورتی که در کشورهای پیشرفته اکثر افراد در چند مؤسسه خیریه عضو هستند و این در حالی است که فقط ۱۹ درصد مردم عضو مؤسسات خیریه هستند. براساس پایش اطلس خیر ایران ۵۳ درصد مردم تأمین غذا و سرپناه برای افراد نیازمند را ترجیح می‌دهند و ۱۱ درصد علاقه‌مند هستند که در حوزه کارآفرینی فعالیت کنند.
لزوم مردمی بودن ساختار وقف
حجت‌الاسلام والمسلمین احمد شرفخانی، رئیس مرکز خیریۀ سازمان اوقاف و امور خیریه آخرین سخنران این نشست بود که اظهار کرد: در حال حاضر در کشوری زندگی می‌کنیم که بیش از دویست هزار موقوفه دارد و بعضی از آنها بیش از هزارسال قدمت دارند. اکنون سالانه به طور متوسط 2400 وقف صورت می‌گیرد. همچنین 600 مؤسسه خیریه پیش از انقلاب اکنون به بیش از 30 هزار مورد رسیده است.
وی با بیان اینکه نهاد وقف مستقل است و ربطی به حاکمیت ندارد گفت: وقف موضوع فقهی، شرعی و الهی است که باید در کنار یک ساختار حاکمیتی شکل گیرد. اوقاف به دنبال تولیت موقوفه‌ها نیست و فقط جاهایی که مجهول‌التولیت باشد ورود می‌کند و موقوفات را در اختیار امین و هیئت‌امنا می‌گذارد. ساختار وقف باید به صورت مردمی اداره شود تا نتیجه بگیرد.
حجت‌الاسلام شرفخانی اظهار کرد: اگر کسی می‌خواهد بگوید که سازمان اوقاف و امور خیریه خوب عمل نکرده و باید سازمان را کنار بگذاریم، باید گفت که طبق آمار فقط ۳۰ درصد مردم به مؤسسات خیریه اعتماد دارند اما مفهوم این گزاره این نیست که مؤسسات خیریه را کنار بگذاریم بلکه نهاد وقف و امر خیر باید بماند و براساس نیاز روز الگو طراحی و مدیریت کنیم. باید بهره‌وری سرمایه‌ای اتفاق بیفتد.
بهترین ساختار برای وقف و نیکوکاری
وی ادامه داد: ساختار شرکتی، بهترین ساختاری است که می‌تواند وقف داشته باشد و این ساختار به صورت جهانی مورد اتفاق همگان است زیرا می‌توان از این طریق مدیریت مالی و سرمایه داشت. باید اموال و سرمایه در گردش باشد و بهره‌وری سرمایه‌ای اتفاق بیفتد تا ضرر و زیان یک موقوفه شفاف و مشخص باشد. وقف اگر به صورت فردی مدیریت شود ممکن است به صورت سلیقه‌ای مدیریت شود و به وقف ضربه بزند. طبق قانون مؤسسات خیریه باید سالانه حسابرسی شوند تا ورودی‌ها و خروجی‌ها مشخص باشد و مشخص باشد که پول‌ها کجا هزینه می‌شود و از این طریق در بین مردم اعتماد ایجاد شود. در برخی از مؤسسات پس از مشاهده بخش حسابرسی مشخص نیست که در این مؤسسات چه اتفاقی در حال رخ دادن است.
مرحوم البرز باید در جهان معرفی شود
وی با اشاره به بنیاد البرز بیان کرد: مرحوم البرز باید در جهان معرفی شود. او در روز آخر عمر خود خانه خود را وقف می‌کند و به مسافرخانه می‌رود و به قدری نگاه انسان دوستانه داشته که حتی جسد خود را وقف مراکز علمی و دانشگاهی کرد تا بر روی آن کارهای علمی انجام شود تا آورده علمی داشته باشد. این در حالی است که مرحوم البرز و نخبگان ما حتی به جامعه ایرانی هم خوب معرفی نشده‌اند.
حجت‌الاسلام شرفخانی تأکید کرد: باید بپذیریم که در ساختار مدیریتی اشکالاتی داریم که جدی است اما معتقدم که نباید سیاه‌نمایی اتفاق بیفتد. ما در رتبه جهانی در امر بخشش رتبه چهل و هشتم هستیم و این در حالی است که در دوره قبلی در رتبه سی‌ودوم قرار داشتیم و عقب رفتیم. البته از نظر مؤلفه‌ها عقب‌نشینی نکردیم و به دلیل تعدد پرداخت تراکنش وجوهات و جمع نشدن یکجای هزینه‌ها نتوانستیم آمار خوبی ارائه دهیم. در جهان کسی نمی‌تواند براساس ظرفیت و جمعیت ایران در امر وقف و نیکوکاری مسابقه دهد و در کنار ایران قرار بگیرد؛ مقام ما در بالاترین‌ها قرار دارد. اطلس نیکوکاری کار خوبی است که ان‌شاءالله باید مقدمه‌ای باشد که بتوانیم این آسیب را برطرف کنیم.
جهاد نفس؛ مقدمه جهاد مالی
وی افزود: مهمترین جهاد، جهاد نفس است و جهاد مالی مقدمه آن است و بزرگترین جهاد مالی در این دنیا جدا شدن انسان از خانواده‌اش است. شهید سلیمانی به عنوان الگوی جهان است که تعداد قابل توجهی از خانواده‌ها را در زمان حیات خود مورد پوشش خود قرار داده بودند. این افراد الگوهای همه بُعدی برای ما هستند. همایش خیر ماندگار برای این است تا با کمک یکدیگر هم‌گرایی ایجاد کنیم و بتوانیم تمدن اصیل و نوین اسلامی را در امر وقف و نیکوکاری به جهان معرفی کنیم.
نخستین روز از چهارمین همایش ملی خیر ماندگار فرصتی بود تا برخی از مؤسسات نیکوکاری با حضور در این همایش، ظرفیت‌ها و برنامه‌های خود را به حاضران ارائه کنند و حضور برخی دیگر از خیرین نیز سبب هم‌افزایی میان این فعالان عرصۀ نیکوکاری شد.
روز دوم این همایش به ارائه مقالاتی تخصصی در حوزه نیکوکاری و وقف اختصاص دارد؛ از میان 73 مقاله و 37 تجربه‌نگاریِ ارسالی، 40 مقاله و 4 تجربه برتر توسط هیئت داوران برگزیده شده‌اند.
دیدگاه خود را بنویسید